'Horror vacui', de angst voor de leegte, is een van de drijfveren om vlakken zo te versieren, dat er geen leegte meer overblijft.
Die 'angst' kan een schilder bevangen, maar ook een bouwmeester. Zo kan de achtergrond van een middeleeuws schilderij gevuld worden met
een ruitjespatroon met steeds weer dezelfde ster, of de gevel van een
romaanse kathedraal een min of meer regelmatig blokpatroon van ornamenten tonen.
Het gaat hierbij om eenvoudige geometrische of gestileerde figuren, zoals
rozetten
of
diamantkoppen.
Een extreem voorbeeld is het
Palazzo dei Diamanti in Ferrara.
Wanneer de blokjes om en om een andere kleur hebben, bijvoorbeeld door het gebruik van twee soorten steen, dan spreken we van een
schaakbordpatroon.
De velden moeten hierbij wel keurig recht boven en naast elkaar staan.
Van een
fries
spreken we wanneer de reeks ornamenten maar één rij vormt, of hoogstens twee.
Dat het begrip 'blokpatroon met repeterend ornament' moeilijk te definiëren is, blijkt uit de tegenstraak tussen de handboeken.
De Engelsen hebben aan één woord genoeg: 'diaper'.
De Fransen noemen dit 'ornementation à motifs géométriques répétés'.
Tekst: Jean Penders (01-2017). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders
